GJITHCKA RRETH KUKESIT :
-HISTORI
-TRADITE
-KULTURE
Pak histori...
Kukësi është qytet në Shqipërinë verilindore, i shtrire ne koordinatat 42.09°V, 20.43°L
Kronologji:
* Në vitin 1571 shënohet me emrin "Kukufic" me 12 shtëpi
* Në vitin 1610 rreth 50 shtëpi
* Në vitin 1633 përmendet Vau i Kukësit
* Nga fundi i shekullit XVII deri nga fundi i shekullit të XVII rezultoi i braktisur.
* Nga fundi i shekullit të XVII e fillimi i shekullit të XIX u riprodhua me banorë te ardhur nga Bicajt
* Në 1869 rishfaqet me emrin "Kukusa"
* Në vitin 1912-1921 u pushtua nga serbët, bullgarët dhe austriakët
* Dhjetor 1921 u përfshi në administratën e shtetit shqiptar
* Në 1923 u bë qender krahinore me 28 shtëpi e 186 banorë
* Në 1925 u bë qytet, qendër e Prefekturës së Kosovës, krahinë e bashki
* Në 1938 kishte 1800 banorë
* Në 1939-1943 ishte nën pushtimin italian e 1943-1944 nën pushtimin gjerman
* Më 18 nëntor 1944 u çlirua nga forcat partizane
* Më 31 mars 1962 u vendos përmbytja e Kukësit të Vjetër dhe ndërtimi i Kukësit të Ri
* Më 22 korrik 1962 filluan punimet për ndertimin e Kukësit të ri
* Në prill të 1965 filloi popullimi i tij
* Në 1970 kishte 6073 banorë
* Në 1978 Kukësi i Vjeter ua la vendin ujërave të liqenit të Fierzës
* Në 2000 kandidat për Çmimin Nobel
Politika
Kryetar i Bashkisë së Kukësit është z.Hasan Halili i Partisë Demokratike.
Ekonomia
Para vitit 1925, fshati Kukës banohej kryesisht nga banorë vendas, aktiviteti kryesor i të cilëve ishte bujqësia dhe blegtoria e cila zhvillohej në të dy anët e lumenjve Drin i Zi dhe Drin i Bardhë. Pas vitit 1925, Mbretëria Shqiptare i kushtoi një rëndësi të vecantë këtij fshati duke i dhënë statusin e një qyteti gjë që u be shkak që ai të popullohet me banorë të ardhur nga Shkodra,Prizreni,Gjakova dhe Gora. Ardhja e tyre shënon dhe futjen në jetën e këtij qyteti të aktiviteteve tregëtare dhe prodhuese. Janë këta banorë të rinj që i japin Kukësit një pamje të re përmes ndërtimit të shtëpive të reja dhe moderne dhe krijimit të një fryme të re qytetare përmes aktiviteteve sportive dhe kulturore. Falë tyre, Kukësi nis të bëhet i njohur si një nyje lidhëse dhe me rëndësi për të dy anët e kufirit. Në ato vite nisën aktivitetin zeje të tilla si: kafet dhe restorantet, tregëtia me shumicë dhe pakicë, prodhimet e ëmbëlsirave, fotografia, mjetet moderne te transportit (biçikletat, veturat, kamionat dhe autobuzët) ngjyrosja dhe perpunimi i leshit, përpunimi i lëkurës dhe i mishit, prodhimi i rrobave dhe këpucëve, shërbimi postar dhe telegrafik, prodhimi i energjisë elektrike, përpunimi i metalit, prodhimet prej ari dhe argjëndi, arkitekturë dhe plan urbanistik, një traditë e re gatimi dhe shërbimi, etj. Ardhja e sistemit komunist shkaktoi dhe shkatërrimin total të kësaj përvoje, grabitjen dhe sekuestrimin e pronave dhe të pronarëve, shpronësimin e banesave dhe objekteve tregëtare, nëpërkëmbjen e të drejtave dhe të lirive elementare të njeriut, degradimin e plotë të elementëve kapitalistë etj. Kukësi gjatë regjimit komunist ishte një qendër industriale në Shqipëri. Deri në vitet '90, Kukësi kishte një industri të nxjerrjes dhe shkrirjes së bakrit (teknologji sovjetike e viteve '60), nxjerrjes dhe koncentrimit të mineralit të kromit, nxjerrjes së mineralit të kuarcit, prodhimit të materialeve të ndërtimit (materiale inerte, parafabrikate etj), përpunimit të lëndës drusore dhe prodhimit të mobiljeve, prodhimit të qilimave dhe sixhadeve, prodhimeve ushqimore (pije alkoolike, prodhime të qumështit, prodhime përpunuese të frutave dhe perimeve, prodhimit te bukës etj.), mbledhjes dhe përpunimit të bimëve mjekësore, prodhime të industrisë mekanike, shërbim hotelier përmes dy hoteleve turistike të cilat pritnin dhe përcillnin dhe disa qindra turistë të huaj, etj.
Kukësi ishte një vend i njohur dhe me traditë në rritjen dhe mbarështrimin e deleve. Cilësia e mishit dhe e leshit të deleve lumjane ishin të njohura në të gjithë Ballkanin. Regjimi komunist dhe vëçanërisht fushata antiekonomike e tufëzimit të bagëtive, bëri që numri i krerëve të vijë vazhdimisht në rënje dhe kjo veç kësaj çoi në ftohjen e dëshirës së blegtorit për të rritur e mbarështruar bagëti.
Kukësi ishte gjithashtu një qëndër e njohur e transportit. Krahas llojeve të tjera të transportit, aty ishte i zhvilluar dhe transporti ujor, permes liqenit artificial të Fierzës, i cili bënte të mundur transportin e mallrave dhe të udhëtarëve. Një pjesë e konsiderueshme e banorëve të qytetit dhe të fshatrave punonin në zonën nxjerrëse dhe përpunuese të kromit në Kalimash, në minierën e nxjerrjes së bakrit në Gjegjan etj.
Transformimet e domosdoshme ekonomike drejt tregut të lirë pas viteve '90 bën që pjesa më e madhe e industrisë së lartpërmëndur të falimentojë tërësisht, sepse ajo industri ishte ngritur për të funksionuar në kushtet e një ekonomie të centralizuar dhe të planifikuar. Mirëpo kjo shkaktoi shumë plage sociale, duke cuar në krijimin e një mase të madhe të papunësh.
Moszgjidhja në kohë e problemeve të pronësisë mbi tokën (veçmas problemet e shumta të krijuara nga shpërngulja e detyrueshme e banorëve të Kukësit të Vjetër pas ndërtimit të HEC-it të Fierzës) shkaktuan shumë konflikte pronësore dhe bllokuan tërësisht nismat e biznesit vëndas dhe atij të huaj, duke krijuar një ngërç absurd që ende dhe sot e kësaj dite vazhdon t'a mbajë të mbërthyer dhe nën tension të gjithë Kukesin.
Një rol shkatërrimtar për ekonominë e Kukësit dhe në acarimin e mëtejshëm të problemeve sociale, ka luajtur ekzistenca e kufirit me Kosovën, që nga viti 1948 e më tej pas viteve 90' dhe veçanërisht embargoja e komunitetit ndërkombëtar ndaj ish-Jugosllavisë, gjatë konflikteve etnike pas shpërbërjes së saj. Shkak i tyre, sot një pjesë e industrisë që mund të ringjallej, mbeti e bllokuar, duke çuar në rrënimin total të objekteve industriale, falimentimin e bizneseve të vogla dhe në një shkallë shumë të lartë të papunësisë. Sot ekonomia e qytetit të Kukësit është e mbizotëruar nga biznesi individual apo ai familjar dhe kryesisht është e bazuar tek tregëtia e vogël. Degët zotëruese të ekonomisë ndër të tjera janë: transporti dhe shërbimet. Kukësi zotëron dhe një aeroport të përmasave ndërkombëtare (përfunduar së ndërtuari në fund të vitit 2004), mirëpo për dhënje me koncension të aeroportit "Nënë Tereza" të Rinasit, ai sot nuk funksionon. Kukësit i mungon infrastruktura moderne dhe vëcanërisht lidhjet me fshatrat dhe qytetet më të afërta si: Peshkopi, Shkodër, Krumë, Prizren etj. janë shumë të dobëta. Lidhjet telefonike ndonëse janë përmirësuar, ato janë ende në një gjëndje të mjeruar, për të mos folur për internetin, i cili ende nuk ka gjetur kushtet për t'u shtrirë nëpër familje. Të gjithë këto faktorë, por dhe shumë faktore të tjerë e kanë detyruar qytetarin e Kukësit të braktisë vendin e të drejtohet për në Tiranë e zona të tjera apo edhe për të emigruar jashtë vendit. Ky proces ka shkaktuar dhe një largim në përmasa dramatike të njerëzve me arësim të lartë dhe me përvojë pune, duke shkaktuar kështu një boshllëk shumë të madh në administratën publike, në arësim dhe kulturë, shëndetësi etj.
Transporti
Qyteti i Kukësit është një nyje ndërlidhëse natyrore e pjesëve të tjera të Shqiperise me Kosovën e më tej. Largësia e Kukësit nga Tirana (kryeqyteti i Shqipërisë) është 210 km (kalimi nëpër Shpal), ndërsa largësia e kësaj rruge duke kaluar nëpër Pukë (rrugë që sugjerohet nga transporti ndërkombëtar) është 236 km.
Në muajin shtator 2006 ka filluar ndërtimi i përshpejtuar i autostradës Durrës-Kukës-Morinë. Për segmentin Kalimash-Morinë janë duke punuar 7 firma, ndërsa për segmentin më të vështirë atë Rrëshen-Kalimash është nënshkruar kontrata me "Bechtel" nga SHBA dhe "ENKA" nga Turqia për ndërtimin deri në qërshor të vitit 2009 të këtij segmenti, pjesë e të cilit është dhe tuneli më i gjatë rrugor në Ballkan. Eshtë hapur procedura e tenderimit ndërkombëtar dhe së shpejti do të nisin punimet përfundimtare për segmentin Milot-Rrëshen.
Largësia e Kukësit nga Shkodra është 116 km. Largësia e Kukësit nga Peshkopia është 81 km. Largësia e Kukesit nga Bajram Curri është 87 km. Largësia e Kukësit nga Prishtina (kryeqyteti i Kosovës)është 122 km. Largësia e Kukësit nga Shkupi (kryeqyteti i Maqedonisë)është 155 km.
Lidhjet e qytetit me fshatrat rrëthuese dhe ato më të largëta janë në gjëndje të mjeruëshme. Mjerimit të rrugëve i shtohet dhe mosorganizimi i një sistemi efektiv dhe të rregullt transporti, duke ja lënë cdo gjë rastësisë.
-HISTORI
-TRADITE
-KULTURE
Pak histori...
Kukësi është qytet në Shqipërinë verilindore, i shtrire ne koordinatat 42.09°V, 20.43°L
Kronologji:
* Në vitin 1571 shënohet me emrin "Kukufic" me 12 shtëpi
* Në vitin 1610 rreth 50 shtëpi
* Në vitin 1633 përmendet Vau i Kukësit
* Nga fundi i shekullit XVII deri nga fundi i shekullit të XVII rezultoi i braktisur.
* Nga fundi i shekullit të XVII e fillimi i shekullit të XIX u riprodhua me banorë te ardhur nga Bicajt
* Në 1869 rishfaqet me emrin "Kukusa"
* Në vitin 1912-1921 u pushtua nga serbët, bullgarët dhe austriakët
* Dhjetor 1921 u përfshi në administratën e shtetit shqiptar
* Në 1923 u bë qender krahinore me 28 shtëpi e 186 banorë
* Në 1925 u bë qytet, qendër e Prefekturës së Kosovës, krahinë e bashki
* Në 1938 kishte 1800 banorë
* Në 1939-1943 ishte nën pushtimin italian e 1943-1944 nën pushtimin gjerman
* Më 18 nëntor 1944 u çlirua nga forcat partizane
* Më 31 mars 1962 u vendos përmbytja e Kukësit të Vjetër dhe ndërtimi i Kukësit të Ri
* Më 22 korrik 1962 filluan punimet për ndertimin e Kukësit të ri
* Në prill të 1965 filloi popullimi i tij
* Në 1970 kishte 6073 banorë
* Në 1978 Kukësi i Vjeter ua la vendin ujërave të liqenit të Fierzës
* Në 2000 kandidat për Çmimin Nobel
Politika
Kryetar i Bashkisë së Kukësit është z.Hasan Halili i Partisë Demokratike.
Ekonomia
Para vitit 1925, fshati Kukës banohej kryesisht nga banorë vendas, aktiviteti kryesor i të cilëve ishte bujqësia dhe blegtoria e cila zhvillohej në të dy anët e lumenjve Drin i Zi dhe Drin i Bardhë. Pas vitit 1925, Mbretëria Shqiptare i kushtoi një rëndësi të vecantë këtij fshati duke i dhënë statusin e një qyteti gjë që u be shkak që ai të popullohet me banorë të ardhur nga Shkodra,Prizreni,Gjakova dhe Gora. Ardhja e tyre shënon dhe futjen në jetën e këtij qyteti të aktiviteteve tregëtare dhe prodhuese. Janë këta banorë të rinj që i japin Kukësit një pamje të re përmes ndërtimit të shtëpive të reja dhe moderne dhe krijimit të një fryme të re qytetare përmes aktiviteteve sportive dhe kulturore. Falë tyre, Kukësi nis të bëhet i njohur si një nyje lidhëse dhe me rëndësi për të dy anët e kufirit. Në ato vite nisën aktivitetin zeje të tilla si: kafet dhe restorantet, tregëtia me shumicë dhe pakicë, prodhimet e ëmbëlsirave, fotografia, mjetet moderne te transportit (biçikletat, veturat, kamionat dhe autobuzët) ngjyrosja dhe perpunimi i leshit, përpunimi i lëkurës dhe i mishit, prodhimi i rrobave dhe këpucëve, shërbimi postar dhe telegrafik, prodhimi i energjisë elektrike, përpunimi i metalit, prodhimet prej ari dhe argjëndi, arkitekturë dhe plan urbanistik, një traditë e re gatimi dhe shërbimi, etj. Ardhja e sistemit komunist shkaktoi dhe shkatërrimin total të kësaj përvoje, grabitjen dhe sekuestrimin e pronave dhe të pronarëve, shpronësimin e banesave dhe objekteve tregëtare, nëpërkëmbjen e të drejtave dhe të lirive elementare të njeriut, degradimin e plotë të elementëve kapitalistë etj. Kukësi gjatë regjimit komunist ishte një qendër industriale në Shqipëri. Deri në vitet '90, Kukësi kishte një industri të nxjerrjes dhe shkrirjes së bakrit (teknologji sovjetike e viteve '60), nxjerrjes dhe koncentrimit të mineralit të kromit, nxjerrjes së mineralit të kuarcit, prodhimit të materialeve të ndërtimit (materiale inerte, parafabrikate etj), përpunimit të lëndës drusore dhe prodhimit të mobiljeve, prodhimit të qilimave dhe sixhadeve, prodhimeve ushqimore (pije alkoolike, prodhime të qumështit, prodhime përpunuese të frutave dhe perimeve, prodhimit te bukës etj.), mbledhjes dhe përpunimit të bimëve mjekësore, prodhime të industrisë mekanike, shërbim hotelier përmes dy hoteleve turistike të cilat pritnin dhe përcillnin dhe disa qindra turistë të huaj, etj.
Kukësi ishte një vend i njohur dhe me traditë në rritjen dhe mbarështrimin e deleve. Cilësia e mishit dhe e leshit të deleve lumjane ishin të njohura në të gjithë Ballkanin. Regjimi komunist dhe vëçanërisht fushata antiekonomike e tufëzimit të bagëtive, bëri që numri i krerëve të vijë vazhdimisht në rënje dhe kjo veç kësaj çoi në ftohjen e dëshirës së blegtorit për të rritur e mbarështruar bagëti.
Kukësi ishte gjithashtu një qëndër e njohur e transportit. Krahas llojeve të tjera të transportit, aty ishte i zhvilluar dhe transporti ujor, permes liqenit artificial të Fierzës, i cili bënte të mundur transportin e mallrave dhe të udhëtarëve. Një pjesë e konsiderueshme e banorëve të qytetit dhe të fshatrave punonin në zonën nxjerrëse dhe përpunuese të kromit në Kalimash, në minierën e nxjerrjes së bakrit në Gjegjan etj.
Transformimet e domosdoshme ekonomike drejt tregut të lirë pas viteve '90 bën që pjesa më e madhe e industrisë së lartpërmëndur të falimentojë tërësisht, sepse ajo industri ishte ngritur për të funksionuar në kushtet e një ekonomie të centralizuar dhe të planifikuar. Mirëpo kjo shkaktoi shumë plage sociale, duke cuar në krijimin e një mase të madhe të papunësh.
Moszgjidhja në kohë e problemeve të pronësisë mbi tokën (veçmas problemet e shumta të krijuara nga shpërngulja e detyrueshme e banorëve të Kukësit të Vjetër pas ndërtimit të HEC-it të Fierzës) shkaktuan shumë konflikte pronësore dhe bllokuan tërësisht nismat e biznesit vëndas dhe atij të huaj, duke krijuar një ngërç absurd që ende dhe sot e kësaj dite vazhdon t'a mbajë të mbërthyer dhe nën tension të gjithë Kukesin.
Një rol shkatërrimtar për ekonominë e Kukësit dhe në acarimin e mëtejshëm të problemeve sociale, ka luajtur ekzistenca e kufirit me Kosovën, që nga viti 1948 e më tej pas viteve 90' dhe veçanërisht embargoja e komunitetit ndërkombëtar ndaj ish-Jugosllavisë, gjatë konflikteve etnike pas shpërbërjes së saj. Shkak i tyre, sot një pjesë e industrisë që mund të ringjallej, mbeti e bllokuar, duke çuar në rrënimin total të objekteve industriale, falimentimin e bizneseve të vogla dhe në një shkallë shumë të lartë të papunësisë. Sot ekonomia e qytetit të Kukësit është e mbizotëruar nga biznesi individual apo ai familjar dhe kryesisht është e bazuar tek tregëtia e vogël. Degët zotëruese të ekonomisë ndër të tjera janë: transporti dhe shërbimet. Kukësi zotëron dhe një aeroport të përmasave ndërkombëtare (përfunduar së ndërtuari në fund të vitit 2004), mirëpo për dhënje me koncension të aeroportit "Nënë Tereza" të Rinasit, ai sot nuk funksionon. Kukësit i mungon infrastruktura moderne dhe vëcanërisht lidhjet me fshatrat dhe qytetet më të afërta si: Peshkopi, Shkodër, Krumë, Prizren etj. janë shumë të dobëta. Lidhjet telefonike ndonëse janë përmirësuar, ato janë ende në një gjëndje të mjeruar, për të mos folur për internetin, i cili ende nuk ka gjetur kushtet për t'u shtrirë nëpër familje. Të gjithë këto faktorë, por dhe shumë faktore të tjerë e kanë detyruar qytetarin e Kukësit të braktisë vendin e të drejtohet për në Tiranë e zona të tjera apo edhe për të emigruar jashtë vendit. Ky proces ka shkaktuar dhe një largim në përmasa dramatike të njerëzve me arësim të lartë dhe me përvojë pune, duke shkaktuar kështu një boshllëk shumë të madh në administratën publike, në arësim dhe kulturë, shëndetësi etj.
Transporti
Qyteti i Kukësit është një nyje ndërlidhëse natyrore e pjesëve të tjera të Shqiperise me Kosovën e më tej. Largësia e Kukësit nga Tirana (kryeqyteti i Shqipërisë) është 210 km (kalimi nëpër Shpal), ndërsa largësia e kësaj rruge duke kaluar nëpër Pukë (rrugë që sugjerohet nga transporti ndërkombëtar) është 236 km.
Në muajin shtator 2006 ka filluar ndërtimi i përshpejtuar i autostradës Durrës-Kukës-Morinë. Për segmentin Kalimash-Morinë janë duke punuar 7 firma, ndërsa për segmentin më të vështirë atë Rrëshen-Kalimash është nënshkruar kontrata me "Bechtel" nga SHBA dhe "ENKA" nga Turqia për ndërtimin deri në qërshor të vitit 2009 të këtij segmenti, pjesë e të cilit është dhe tuneli më i gjatë rrugor në Ballkan. Eshtë hapur procedura e tenderimit ndërkombëtar dhe së shpejti do të nisin punimet përfundimtare për segmentin Milot-Rrëshen.
Largësia e Kukësit nga Shkodra është 116 km. Largësia e Kukësit nga Peshkopia është 81 km. Largësia e Kukesit nga Bajram Curri është 87 km. Largësia e Kukësit nga Prishtina (kryeqyteti i Kosovës)është 122 km. Largësia e Kukësit nga Shkupi (kryeqyteti i Maqedonisë)është 155 km.
Lidhjet e qytetit me fshatrat rrëthuese dhe ato më të largëta janë në gjëndje të mjeruëshme. Mjerimit të rrugëve i shtohet dhe mosorganizimi i një sistemi efektiv dhe të rregullt transporti, duke ja lënë cdo gjë rastësisë.
No comments:
Post a Comment